Glabbeek herdenkt in de kijker
| Herdenkingsrede op 11 november 2018 van burgemeester Peter Reekmans
Geachte aanwezigen,
Geachte vertegenwoordiger van de militaire provinciecommandant,
Eerwaarde heer pastoor,
Collega’s uit de gemeenteraad,
Leden van de Kindergemeenteraad,
Beste inwoners,
11 november, wapenstilstandsdag is steeds een memorabele dag in het herdenken van de slachtoffers van alle oorlogen in onze gemeente. Maar vandaag 11 november 2018 is de bijzondere datum van 11 november 1918 waarop de Eerste Wereldoorlog eindigde veel meer dan een jaarlijkse nationale feestdag of herdenkingsdag.
Dag op dag 100 jaar geleden kwam er een einde aan de Groote Oorlog, één van de meest gruwelijkste Wereldoorlogen uit onze recente geschiedenis.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog vielen veel meer Belgische burgerslachtoffers dan heel lang werd gedacht. Uit een recent grootschalig onderzoek uit 2014 blijkt dat niet 5.000 Belgische burgers tijdens de Eerste Wereldoorlog het leven lieten, maar zeker meer dan vijf keer zoveel. In totaal vielen er naar schatting 9 miljoen slachtoffers tijdens de Groote Oorlog. Deze oorlog kostte aan 70.000 Belgen het leven, waarvan 42.000 soldaten en 28.000 burgers. De eerste maanden waren het dodelijkst, 52% van de burgerslachtoffers viel in de eerste anderhalve maand bij represailles.
De voorbije 4 jaar herdachten we als gemeentebestuur in het bijzonder de soldaten en burgers die tussen 1914 en 1918 omkwamen in alle deelgemeenten van ons dorp. De Heemkundige Kring en de gemeentelijke cultuur- en erfgoedraad speelde hierbij een enorm belangrijke rol. Maar ook onze toneelverenigingen brachten mee onze lokale geschiedenis terug tot leven. En net zoals vandaag zorgt de Koninklijke Harmonie Crescendo Glabbeek voor steeds een prachtige muzikale omkadering van al onze herdenkingen.
Onze gemeente werd voor het eerst hard getroffen bij het begin van de oorlog in augustus 1914. Tijdens deze begindagen van de Eerste Wereldoorlog vielen er in ons dorp de meeste burgerslachtoffers en sneuvelden er voornamelijk soldaten van het 22ste Belgisch linieregiment dat instond voor de verdediging van deze streek. In het oorspronkelijk massagraf in de Lindestraat in Bunsbeek werden er 30 Belgische soldaten begraven die sneuvelden tijdens deze verdediging van deelgemeente Bunsbeek. Dankzij het lovenswaardige werk van de Tiense Rode Kruisvrijwilliger Leonard Reynaerts werden al deze slachtoffers op één na geïdentificeerd en herbegraven op de militaire kerkhoven van Sint-Margriete-Houtem en Grimde. Omdat deze man zo een belangrijke en vooral diepmenselijke rol had in het verwerken van dit oorlogsleed voor heel wat families kreeg hij onlangs van ons als gemeentebestuur een herdenkingsmonument aan de pastorij in Bunsbeek.
Maar ook heel wat soldaten uit ons dorp die gingen vechten voor ons land hebben we de voorbije periode met een tentoonstelling uitgebreid herdacht. Van de meeste weten we wie ze waren, waar ze sneuvelden en waar ze vandaag begraven liggen. Maar nog steeds zijn er vandaag families in ons dorp die niet weten waar hun familielid dat sneuvelde tijdens de Eerste Wereldoorlog begraven ligt. Eén voorbeeld hiervan is soldaat Carolus Boesmans van het 14de Belgische Linieregiment uit Attenrode-Wever. Het enige wat deze familie tot op vandaag weet is dat hij als 29-jarige omkwam in oktober 1914 in de buurt van Sint-Joris in West-Vlaanderen.
Daarom net waarderen we vandaag het uitzonderlijke werk van iemand als Leonard Reynaerts tijdens WO I. En daarom hebben we als gemeentebestuur ook het vliegtuigwrak van de Britse bommenwerper Lancaster NN775 die crashte tijdens WO II en jaren in de ondergrond stak van een weide in de Pamelenstraat geborgen. Door de laatste slachtoffers die in de ondergrond achtergebleven waren een laatste waardige rustplaats te hebben kunnen geven in 2016 gaven we ook hun familieleden eindelijk een antwoord op de vele onbeantwoorde vragen die ze meer dan 70 jaar hadden. Het feit dat familieleden van de 7 bemanningsleden uit alle uithoeken van de wereld toen afzakten naar ons dorp bewijst nog steeds de noodzaak van diepmenselijke bergingsprojecten als dit, waarin ook een kleine gemeente als de onze een grote rol kan in spelen.
Dames en heren,
Tijdens deze herdenkingsviering vandaag staat het einde van WO I intussen 100 jaar geleden centraal. Tijdens WO I waren er heel wat momenten waar ook mensen van bij ons omkwamen doordat ze enkel op de verkeerde dag op de verkeerde plaats waren. Naast het menselijk leed bleef ons land achter als een enorm verwoest land, want de vernielingen aangericht door vier jaar krijgsgeweld waren niet te overzien.
In totaal werden er op de 2.617 steden en gemeenten van ons land, maar liefst 600 getroffen door oorlogsschade en 120.000 hectare landbouwgrond werd verwoest. Er werden in ons land 70.000 huizen verwoest en 200.000 raakten zwaar beschadigd. Maar liefst 242 gemeenten moesten zich laten bijstaan door de staat om 136 gemeentehuizen, 392 scholen en 402 andere openbare gebouwen te helpen heropbouwen.
Tien jaar werd er intensief gewerkt aan de wederopbouw en voor ons land geldt de plechtige inhuldiging op 4 juli 1928 van de Leuvense universiteitsbibliotheek die tijdens de oorlog werd afgebrand als afsluiter van de wederopbouwperiode.
Na de jaren van wederopbouw stond er al snel nieuw onheil voor de deur, vooral de beurscrash van Wall Street op oktober 1929 die wereldwijd catastrofale gevolgen kreeg was de directe oorzaak van de enorme crisis van de jaren 30. Duitsland moest in die periode enorme herstelbetalingen - deze waren berekend tot in 1989 - voldoen aan het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, ons land en heel wat andere landen, als gevolg van het Verdrag van Versailles, dat de Eerste Wereldoorlog formeel had beëindigd. In Duitsland ontstond een enorme armoede, dit vormde het klimaat waarin een dictator zoals Adolf Hitler aan de macht kon komen.
Laat me besluiten met enkele belangrijke gebeurtenissen en toevalligheden die tijdens WO I een enorm belangrijke rol speelden in het verdere verloop van onze wereldgeschiedenis. Want zonder het te beseffen speelden heel wat hoofdrolspelers en gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog ook al een cruciale rol tijdens de eerste.
Het moment waarop de Britse frontsoldaat Henry Tandey medelijden toonde met een gewonde Adolf Hitler tijdens de Eerste Wereldoorlog is zo een gebeurtenis die de geschiedenis van de mensheid voorgoed veranderde.
Op 28 september 1918 in het stadje Marcoing nabij Cambrai in Noord-Frankrijk kreeg de 27-jarige Henry Tandey van het Yorkshire Regiment ‘Green Howards’ de gewonde 29-jarige Duitse korporaal Adolf Hitler in het vizier van zijn geweer, maar spaarde zijn leven. De Brit kon op dat moment niet vermoeden dat hij het leven van de man had gespaard die later in de geschiedenisboeken als een massamoordenaar zou terechtkomen.
Duitsland zette in 1917 alles op alles om de Russen uit de oorlog te krijgen. Op 16 april 1917 hielpen de Duitsers daarvoor de radicaal linkse Russische politicus Vladimir Lenin vanuit ballingschap in Zwitserland terug te keren naar Rusland. Hij kwam die dag aan in Petrogad met maar liefst 10 miljoen dollar dat hij van de Duitsers meekreeg. Amper 7 maanden later namen hij en zijn kompaan Jozef Stalin en hun Bolsjewistische partij de macht over. De communistische Sovjet-Unie was geboren en zou het uitzicht van de 20e eeuw veranderen. Lenin sloot in 1917 vrede met Duitsland zodat het Oostfront voor de Duitsers wegviel. Maar in de Tweede Wereldoorlog kregen de Duitsers opnieuw de Russen als vijand tegenover zich.
Een ander plan van de Duitsers om de Verenigde Staten uit de Eerste Wereldoorlog te houden mislukte door één telegram. In februari 1917 maakten de Duitsers hiermee een dure fout. De Duitse minister van buitenlandse zaken Arthur Zimmermann verstuurde een codetelegram waarin Mexico werd opgeroepen de kant van Duitsland en zijn bondgenoten te kiezen tegen de Verenigde Staten. In ruil zou Duitsland zich inspannen dat Mexico gebieden terugkreeg die het land aan de Verenigde Staten was kwijtgeraakt. De VS verklaarden Duitsland de oorlog, al wilde het land eigenlijk neutraal blijven. De druppel die de emmer deed overlopen was dit Zimmermann-telegram, misschien wel het beroemdste telegram uit de geschiedenis.
Maar ook de impact van de Eerste Wereldoorlog op de Vlaamse beweging wordt nog steeds te vaak onderbelicht. Aan het IJzerfront kwam het tot hevige taalconflicten: de meerderheid van de soldaten was Vlaams, maar kregen bevelen in het Frans. Een Vlaamse frontsoldaat getuigde dat in zijn compagnie er 10 Walen en 110 Vlamingen zaten en van die Vlamingen verstonden er 70 geen Frans. Hij kon geen korporaal worden, omdat hij geen Frans kende. Maar de Franstaligen werden wél korporaal ook al kenden ze geen Vlaams. De Eerste Wereldoorlog had de spanningen tussen Franstaligen en Nederlandstaligen dus versterkt, met als gevolg dat een deel van de Vlaamse beweging radicaliseerde.
Ik haal vandaag al deze feiten vooral aan om aan te tonen hoe vele zaken een grote invloed hadden op het verloop van WO I, maar ook op dat van WO II. Want de Tweede Wereldoorlog vormt onmiskenbaar een nog donkere pagina in onze geschiedenis. De trieste balans van de Tweede Wereldoorlog is dan ook onbevattelijk: bijna 70 miljoen mensen werden gedood. De grote meerderheid van die tientallen miljoenen slachtoffers waren burgers. Het betrof opnieuw heel wat mensen die in de verste verte niets met die oorlog te maken hadden, maar er toch hun leven bij inschoten. Deze oorlog en de Duitse bezetting hebben ook in ons land, in deze regio en ons dorp een zware tol geëist, en heel diepe wonden geslagen.
Geachte aanwezigen,
Laat ons daarom uit al deze gebeurtenissen tijdens de vorige eeuw vandaag op deze belangrijke datum van 11 november lessen trekken uit ons verleden, dat oorlog nooit een middel kan en mag zijn om conflicten op te lossen. Het is daarom onze democratische en menselijke plicht dat we zorgen dat ook zij die na ons komen, achterom kijken en lessen blijven trekken uit dit verleden. De geschiedenis moet voor onze kinderen en kleinkinderen een waarschuwing zijn voor de gevolgen van totalitarisme, demagogie, haat en extremisme. Hier ligt daarom een heel belangrijke taak weggelegd voor de overheid, maar ook voor ons als lokale overheid. Er moet blijvend geïnvesteerd worden in herinneringseducatie en in onderwijs, want goed onderwijs is namelijk het doeltreffendste wapen tegen oorlog.
Laat ons vandaag allen herdenken die grote offers brachten voor onze vrijheden van vandaag.
Ik dank U.
Burgemeester Peter Reekmans
11 november 2018
